Część botaniczno – etno-farmakologiczna (zróżnicowana odpowiedź farmakologiczna na leki stosowane pod różnymi szerokościami geograficznymi)
Rodzaj: Abuta
Gatunek: wielkolistna
Rodzina: Menispermaceae (rośliny okrytonasienne)
Synomimy: Cocculis grandifolius, Cocculus laevigatus, Abuta concolor, A. guayanensis, Anelsama concolor, Anelasma gardnerianum, Alenasma gualanense, Anelasma laurifolium, Anelasma pallidum, Anelasma martianum, Anelasma spruceanum, Anelasma urophyflum, Trichoa guayanensis, Trichoa concolor
Używane nazwy rośliny: trompetero sacha, sanango, caimitillo, ancabesux (siona), motelo sanango, soga, oje-ji-ka-ka (andoke), taquepuraqe (kubeo), vibuajeira-mirsimarika (macuna), pancha muca (shipibo-conibo), palo de motelo (Ekwador), bofrusiri (Surinam), abutua, quaimitiu.
Opis botaniczny: roślina amazońska o gładkich gałązkach, rozprzestrzeniona w wilgotnych strefach tropikalnych, charakteryzujących się opadami atmosferycznymi (Loreto, Iquitos oraz Ucayali w Peru), stosunkowo wytrzymała na zalewanie. Liana solidna, spłaszczona z gładkimi gałązkami; liście gładkie owalno-podłużne lub częściowo spiczaste, blaszka liściowa w kolorze bladozielonym, długości od 10 do 20 cm i szerokości od 6 do 12 cm; płetwowe unerwienie liścia (tzw. żyłki liściowe); kwiatostan pręcikowaty długości od 2 do 2.5 cm; owoce pestkowe elipsoidalne, gładkie, w kolorze żółtawym, długości od 2 do 2.5 cm. Występuje w pobliżu, lub z dala, od zbiorników wodnych, w lasach wtórnych, na łąkach i pastwiskach o średnim natężeniu światła. Uprawa abuty wymaga obfitości materiału organicznego oraz współczynnika kwasowości/zasadowości pH na poziomie około 3.7. Roślina rozmnaża się generatywnie, za pomocą nasion lub z części gałęzi, ale nigdy z nasadowych jej części. Znawcy zalecają sadzenie abuty na początku pory deszczowej, pozostawiając wokół miejsca zasiania wolną przestrzeń od 3 do 5 metrów (w przypadku uprawy intensywnej). W innych przypadkach, na plantacjach wzbogaconych, gęstość zasiewu może wynosić nawet 400 roślin na hektar. Zbiory wykonuje się raz w roku, odcinając ręcznie kawałki gałązek w okresie ich wczesnego wzrostu i/lub całą roślinę, gdy osiągnie ona postać dorosłą. Analogicznie postępuje się z innym gatunkiem: Cissampelos pareira
Wykorzystywane części rośliny: gałązki, kora i korzenie
Na zdjęciu: roślina
Część fitochemiczna
Skład chemiczny: rośliny należące di rodziny Menispermaceae (rośliny okrytonasienne) są zazwyczaj bogate w alkaloidy. Wśród tych wyizolowanych z abuty wielkolistnej warto wymienić: (+)-curina, (++)-curina 4’’-metyloester, 4-o metylocurina, berberyna, cissamina, cissampareina, ciclanolina, cicleanina, aiatidina, aiatina, aiatinina, parierina, pelosina, kwarcetyna, saponiny, tlenek tetrandryny. Ponadto występują saponiny, flawonoidy (quercitolo/kwarcetyna) oraz taniny. Abuta zawiera palmatynę oraz niektóre alkaloidy bis-benzylo-izochinolizydowe, zbliżone w swojej strukturze do barberyny, oraz trzy szczególne molekuły: tetrandrynę, parirubrinę A i pariurbinę B. Struktura tych substancji, odkrytych w 1993 r., została oznaczona za pośrednictwem NMR oraz krystalografii, wykorzystującej promienie rentgenowskie (X).
Kolejny wyodrębniony alkaloid to hayatinina/chatynina, o działaniu biochemicznym zbliżonym do kurary.
Część medyczno-terapeutyczna
Tradycyjne zastosowanie: wywar z łodyg i korzeni, wymieszany z miodem z dziewiczym plastrem, wykorzystywanym w leczeniu niepłodności u kobiet. Wywar z korzeni jest stosowany w leczeniu krwawienia pomenstruacyjnego. Abuta jest powszechnie nazywana „ziołem położnych” i słynie z właściwości leczniczych w zakresie „wszelkich zaburzeń kobiecych”. Południowo-amerykańska ludność tubylcza wykorzystuje tę roślinę od wieków, a jej współczesne zastosowanie ma wymiar powszechny. Tradycyjna medycyna peruwiańska wykorzystuje właściwości moczopędne i wykrztuśne abuty, stosowanej także w leczeniu chorób wenerycznych.
Amazońscy szamani stosują prażone nasiona w leczeniu krwotoków oraz zewnętrznych ran. Walter i Memory Lewis, w wydanej przez nich książce „Medical Botany” („Botanika Medyczna”) relacjonują, że populacje lasów tropikalnych stosują tę roślinę w leczeniu krwotoków miesiączkowych, zaburzeń cyklu miesiączkowego oraz bólu poporodowego.
Abuta znajduje zastosowanie jako afrodyzjak, lek przeciwzapalny, środek przeciwbólowy (analgetyk) na zęby, środek stosowany w leczeniu niedokrwistości, hipercholesterolemii, zaburzeń menstruacyjnych, bolesnego miesiączkowania, cukrzycy, niepłodności żeńskiej, przeciwgorączkowy. Inne zastosowania to malaria, salmonella, paratyfus, choroby reumatyczne, skurcze naczyń mózgowych, wrzody żołądka. W leczeniu gruźlicy należy wypijać nalewkę/wywar z rozdrobnionych (zmiażdżonych w moździerzu) łodyg Abuty wielkolistnej, uprzednio zagotowanych. Kora jest stosowana w niektórych preparatach ayahuasca, truciznach leczniczych na bazie kurary (leki stosowane w anestezji, jako komplementarne dla głównego środka znieczulającego), zwiotczających mięśnie, tzw. „strzałowych”.
Palmatyna (organiczny związek chemiczny z grupy alkaloidów izochinolinowych pochodzenia roślinnego, należący do klasy protoberberyn) wykazała natomiast działanie hipotensyjne oraz uspokajające, podczas gdy wcześniej cytowane alkaloidy tetrandryny bis-benzyl-izochilolinowe, parirurbina A e parirubrina B stanowią środki przeciwzapalne, oddziałujące na tlenek azotu. Tretrandryna wyzwala w szczególności działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwgorączkowe, przeciwrakowe (zarówno w odniesieniu do różnych postaci nowotworowych, jak i do odczynów białaczkowych), jakkolwiek do dziś nie potwierdzono, czy jej działanie przeciwnowotworowe ma podstawy wyłącznie immuno-stymulacyjne czy także apoptotyczne (kurczenie się komórek przez utratę wody) lub pseudo-apoptotyczne (i, w tym przypadku, jeśli selektywne wyłącznie w stosunku ludzkich komórek rakowych).
Zastosowania według zaleceń IPIFA:
cukrzyca insulino-zależna, zaburzenia miesiączkowania, bolesne miesiączkowanie.
Abuta rufescens – Abuta Preparat dostępny w naszym sklepie
